Arabuluculuk; toplumumuzda ve medeniyetimizde aslında çok eskiden bu yana değişik biçimlerde varlığını sürdürenalternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Geçmişte bireyler arasında vuku bulan ihtilafların hakem yahut akil bir kişiye vasıtasıyla çözüme kavuşturulması biçiminde kendini gösterenArabuluculuk, dünyadaki başarılı örneklerinin de mevcudiyeti ile günümüze uyarlanarak hayatımızdaki ve hukuk sistemimizdeki yerini yenidenalmıştır.
Günümüzde arabuluculuk faaliyetini yürüten arabulucu, hakem ya da akil kişinin fonksiyonundan farklı olarak hüküm veremeyecek, taraflar hakkındahaklı haksız yorumunda bulunamayacak ve kişisel görüşlerini taraflara dikte ettiremeyecektir. 6325 Sayılı Kanuna göre Arabulucu tarafların iletişimini kolaylaştıracak, ihtilafın bu sistem ile çözülmesi halinde taraflara ne gibi avantajlar getireceğini belirtecek ve tarafların birbirleri hakkındaki olumlu düşüncelerini çoğaltmaya yardımcı olacaktır.
Yasama Organı Arabuluculuk müessesesi ile en başta mahkemelerdeki iş yükünü azaltmayı hedeflemektedir. Bunun yanında toplumsal barışa olan katkısı, gerçek ya da tüzel kişilere getirdiği yararlar ve her iki taraf içinde kazan-kazan modeline dayanması da Yasama Organının Arabuluculuk ile hedeflediği kazançlar arasındadır.
TBMM’de 07.06.2012 tarihinde kabul edilen ve 22.06.2012 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununa ve yine bu kanuna dayanılarak hazırlanan ve 28540 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununu Yönetmeliği’ne göre;tarafların üzerlerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri bütün hukuki uyuşmazlıklar ihtiyari arabuluculuğun konusunu oluşturabilmektedir.
Yukarıda da izah edildiği üzere tarafların üzerlerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri bütün hukuki uyuşmazlıklar ihtiyari arabuluculuğun konusunu oluşturabilmektedir. Eş bir deyişle zorunlu arabuluculuk kapsamında bulunmayan talepler için de ihtiyari arabuluculuk yolu her zaman açıktır.
Dava Şartı olan (Zorunlu) Arabuluculukta ise; hukuki ihtilafın Arabulucuya başvurulmadan dava açılamamasını, açılmış ise devam edilmesine engel olmasını ifade etmektedir. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununun 18/A-2, Türk Ticaret Kanunun 5/A Maddesi ve HMK’nın 115. Maddesine göre DAVACI TARAF, dava dilekçesi ile birlikte Arabuluculuk Son Tutanağının Aslını veyahut arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemesi gerekmektedir. Şu halde Arabuluculuk yoluna başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması veya mahkeme tarafından verilen bir haftalık kesin süre içerisinde süre içerisinde Arabuluculuk Son Tutanağının mahkemeye sunulmaması halinde mahkeme tarafından davanın usulden reddine karar verilecektir.
ARABULUCULUK SÜRECİNİN FAYDALARI
- Gizlilik
- Ekonomik Olma
- Kısa Zamanda Sonuç Alma
- Her İki Taraf İçin de Kazanç İçerme
- Arabuluculuk Anlaşma Tutanağının Mahkeme Kararı Niteliğinde Olması
- Anlaşılan Konuda Tekrar Dava Açılamaması
TİCARİ DAVALARDA ARABULUCULUK
01.01.2017 tarihinden itibaren dava şartı (zorunlu) olan İş davalarında arabuluculuktan sonra Ticari Uyuşmazlıklarda Ticari Alacak ve Tazminat Davalarında Arabuluculuk konusu Ticaret hukukunda arabuluculuğun zorunlu hale gelmesi ile çok daha önemli hale gelmiştir.
Ticaret Hukukunda Arabuluculuk ise hukuki statüsüne genel olarak 06.12.2018 tarihinde kabul edilen 7155 Sayılı Kanununun yürürlüğe girmesi ile ulaşmıştır. 7155 Sayılı Kanunun 20. Maddesi ile 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunun 5. Maddesine eklenen bir hükümle bir kısım ticari davalarda da arabuluculuk 01.01.2019 tarihinden itibarenzorunlu hale gelmiştir.
Türk Ticaret Kanununun 5/A. Maddesine göre “Bu Kanunun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri” dava şartı olan zorunlu arabuluculuk kapsamındadır. Buna göre ticaret hukukunda zorunlu arabuluculuk kapsamına göre, yani arabuluculuğa başvurulması zorunlu olan talepler şunlardır.
1-) Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili Alacak ve Tazminat Davaları
2-) Türk Borçlar Kanununda Düzenlenen Ticari Davalar ( Tarafların Tacir Olup Olmadığına Bakılmaksızın)
► Rehin karşılığında Ödünç Verme işinden doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 962-969)
► Malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203 maddelerinden doğan Alacak ve Tazminat Davaları,
► Rekabet Yasağından doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 444-447)
► Yayın Sözleşmesinden doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 487-501)
► Kredi Mektubu Ve Kredi Emrinden doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 515-519 )
► Komisyon Sözleşmesinden doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 532-545)
► Ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan tazminat ve alacak davaları ( Borçlar Kanunu 547-554)
► Havale Sözleşmesinden Doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 555-560)
► Saklama sözleşmelerinden doğan Tazminat ve Alacak Davaları ( Borçlar Kanunu 561-580 )
► En az bir ticari işletmeyi ilgilendiren Fikrî mülkiyet hukukundan doğan Alacak ve Tazminat Davaları,
► Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerden doğan Alacak ve Tazminat Davaları,
► Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerden doğan Alacak ve Tazminat Davaları,
3-) Türk Ticaret Kanununda Düzenlenen Davalar
► Ticari Satım Sözleşmesinden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 23 )
► Ticari Mal Değişimi Sözleşmesinden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 23)
► Ticaret Unvanına Yapılan Tecavüz Nedeniyle Doğan Tazminat Davaları ( TTK 52 )
► Haksız Rekabetten Doğan Tazminat Davaları ( TTK 54- 63)
► Cari Hesap Sözleşmelerinden Doğan Alacak Ve Tazminat Davaları ( TTK 89- 101 )
► Acentelik Sözleşmesinden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 102-122 )
► Üçüncü kişinin Şirket Ortağına ait olan Tasfiye Payı veya Kar Payı alacağı Davası ( TTK 133)
► Devrolunan Şirketlerde Ortaklık Payından Doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 140)
► Şirket Birleşmelerinde Ayrılma Akçesinin Ödenmemesinden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 141)
► Şirket Birleşmelerinde Alacaklılara Teminat yerine ödeme yapılmasından doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 157 )
► Şirket Bölünmeleri Nedeniyle Teminat yerine ödeme yapılmasından doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 175 )
► Birleşme, bölünme veya tür değiştirme işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış bulunan bütün kişiler şirketlere, ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan doğan Alacak ve Tazminat Davaları ( TTK 193 )
► Hakimiyetin Hukuk aykırı kullanılması nedeniyle Hakim Şirkete Karşı Açılacak Tazminat ve Alacak Davaları ( TTK 202 )
► Hâkim Şirkete ve Yönetim Kurulu Üyelerine Karşı Açılacak Tazminat Davası ( TTK 206 )
► Tescil Yükümlülüğünü Yerine Getirmeyen Kollektif Şirket Ortaklarına karşı açılacak Tazminat Davaları ( TTK 216)
► Kollektif Şirket Ortağının şirketten çektiği paranın veya şirket adına tahsil edilen paranın faiziyle iadesi için Tazminat Davası ( TTK 224 )
► Kollektif Şirket Ortağının Şirkete karşı açacağı Kar payı, Ödünç, sermaye Faizi, kararlaştırılmışsa ücret davaları ( TTK 228 )
► Kollektif Şirket Ortağının Rekabet Yasağına aykırı hareketleri nedeniyle tazminat davası ( TTT 230-231 )
► Kollektif Şirket Yetkili Temsilcilerinin şirket adına yaptığı işlemler nedeniyle şirkete karşı açılacak tazminat davaları ( TTK 234)
► Kollektif Şirket Ortaklarına şirkete ait görevleri yerine getirirken işlediği haksız fiiller nedeniyle şirkete karşı açılacak tazminat davaları ( TTK 234)
► Kollektif Şirketin Borçlarından dolayı ortaklara karşı açılacak Tazminat Davaları ( TTK236 )
► Kollektif Şirketten Çıkan Ya da Çıkarılan Ortağa Ödenecek “Ayrılma Payı” Davası ( TTK 260-262)
► Kollektif Şirketten Çıkan Ya da Çıkarılan Ortağın çıkmadan önce başlayıp da çıktıktan sonra tamamlanan işlerden doğan alacakları için açacağı Tazminat Davası ( TTK263)
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurunun İşlediği Haksız Fiiller Nedeniyle Şirkete Karşı Açılacak Tazminat Davaları ( TTK 280/4)
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının Verilecek Ücretler Nedeniyle Açılacak Tazminat Davası ( TTK 284 )
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının verdikleri zararlar nedeniyle açılacak Tazminat Davası ( TTK 285 )
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının Yeni İşler nedeniyle Ortaklara verdikleri zararlar nedeniyle açılacak Tazminat Davası ( TTK 292 )
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının Şirket Mal varlığı Borçlarını Ödemeye Yetmediği Takdirde Ortaklara Müracaat etmesi ( TTK 298 )
► Kollektif Şirket Tasfiyesi Sonucunda ortaklara dağıtılacak Tutarın ödenmesi Davası ( TTK 299 )
► Komandit Şirket Yetkili Temsilcilerinin şirket adına yaptığı işlemler nedeniyle şirkete karşı açılacak tazminat davaları ( TTK 317. Madde Gereğince TTK 234)
► Komandit Şirketin Borçlarından dolayı ortaklara karşı açılacak Tazminat Davaları (TTK 317. Madde Gereğince TTK236 )
► Adı Şirketin Unvanında Bulunan Komanditer Ortağa 3. Kişilerin açacağı Tazminat Davaları ( TTK 320)
► Şirket Adına işlemde bulunan komanditer Ortağa 3. Kişilerin Açacağı Tazminat Davaları ( TTK 321/1,2)
► Komanditerin şirkete koyduğu sermayee biçilen değerinin düşük olması halinde fark tutarı kadar açılacak tazminat Davaları ( TTK 321/3)
► Komanditer Ortağın şirkete girmesinden önce doğan borçlar nedeniyle açılacak Tazminat Davaları ( TTK 321/4 )
► Sermaye koyma borcunu yerine getirmeyen komanditer ortağa 3. Kişilerin açacağı tazminat Davaları (TTKmaye koyma borcunu yerine getirmeyen komandiyer ortağa 3. Kişilerin açacağı tazminat Davaları ( TTT 322/1)
► Şirket Mal varlığından Alacakların Tahsil edemeyen alacaklıların Komandite ortakları karşı açacakları Tazminat Davaları ( TTK 325/1)
► Sermaye Koyma Borcunu yerine getirmemiş veya geri almış olan Komanditer ortağa karşı açılacak Takas ve Tazminat Davaları ( TTK 327)
► Komandit Şirketten Çıkan Ya da Çıkarılan Ortağa Ödenecek “Ayrılma Payı” Davası ( TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 260-262)
► Komandit Şirketten Çıkan Ya da Çıkarılan Ortağın çıkmadan önce başlayıp da çıktıktan sonra tamamlanan işlerden doğan alacakları için açacağı Tazminat Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK263)
► Komandit Şirket Tasfiye Memurunun İşlediği Haksız Fiiller Nedeniyle Şirkete Karşı Açılacak Tazminat Davaları (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 280/4)
► Komandit Şirket Tasfiye Memurlarının Verilecek Ücretler Nedeniyle Açılacak Tazminat Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 284 )
► Komandit Şirket Tasfiye Memurlarının verdikleri zararlar nedeniyle açılacak Tazminat Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 285 )
► Komandit Şirket Tasfiye Memurlarının Yeni İşler nedeniyle Ortaklara verdikleri zararlar nedeniyle açılacak Tazminat Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 292 )
► Komandit Şirket Tasfiye Memurlarının Şirket Mal varlığı Borçlarını Ödemeye Yetmediği Takdirde Ortaklara Müracaat etmesi (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 298 )
► Komandit Şirket Tasfiyesi Sonucunda ortaklara dağıtılacak Tutarın ödenmesi Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 299 )
► Komandit Şirket Tasfiyesi Sonucunda ortaklara dağıtılacak Tutarın ödenmesi Davası (TTK 328. Maddesi Yollamasıyla TTK 299 )
► Ve Diğer Davalar
Ticaret Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk Kapsamı Dışındaki Davalar
1-) Genel olarak konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri dışındaki talep ve davalar
2-) Herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan ( TTK 4/f son)
3-) Borçlar Kanunundaki Zorunlu Arabuluculuk Kapsamı Dışındaki Davalar
► Vekâlet Sözleşmeleri ( Borçlar Kanunu 502-514 )
► Haksız Fillerden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları, (49-76)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Taşınır ( Menkul ) ya da Taşınmaz ( Gayrimenkul) Alım Satım Sözleşmelerinden Doğan Alacak ve Tazminat Davaları, ( 207-281 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Mal Değişim Sözleşmesi, ( 282 – 284 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Bağışlama Sözleşmesi ( 285-298)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Kira Sözleşmesi ( 299-378)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Ödünç Sözleşmesi, ( 379-392)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan ( İş Mahkemelerinin Görevli Olmadığı ) Hizmet Sözleşmesi ( 393 – 447 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Pazarlamacılık Sözleşmesi, (448-468 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Evde Hizmet Sözleşmesi ( 461-469 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Eser Sözleşmesi ( Borçlar Kanunu 470-486 )
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Simsarlık Sözleşmesi ( Borçlar Kanunu 520-525)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Kefalet Sözleşmesi ( Borçlar Kanunu 581-603)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Ömür Boyu Gelir ve Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmeleri ( Borçlar Kanunu 607-619)
► Her iki tarafın da Ticari işletmesi ile ilgili olmayan Adi Ortaklık Sözleşmesi ( 620 – 645 )
► Vekâletsiz İş Görme Nedeniyle Alacak ve Tazminat Davaları ( Borçlar Kanunu 526-531 )
► Kumar ve Bahis Borçlarından Doğan Alacak Ve Tazminat Davaları ( Borçlar Kanunu 604-606 )
4-) Ticaret Kanunundaki Zorunlu Arabuluculuk Kapsamı Dışındaki Davalar :
► Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Açılacak Fesih Davaları ( TTK 210 )
► Kar ve Zararın Paylaştırılmasına Dair Kararın İptali Davası ( TTK 227 )
► Kollektif Şirketin veya Ortakların İflası ( TTK240)
► Kollektif Şirketin Haklı Sebeplerle Feshini İsteme ( TTK 245)
► Sermaye Koyma Borcunun Yerine Getirilmemesi Nedeniyle Şirketin Feshini İsteme ( TTK 246)
► Kollektif Şirket Süresinin Uzatılmasına Dair Karara İtiraz Davaları ( TTK 248)
► Şirket Ortağının Kişisel Alacaklının Kollektif Şirketin Feshini İstemesi Davası ( TTK 249)
► Fesholunan Şirket Adına işlem yapan Kollektif şirket Yetkilisine karşı açılacak Tazminat Davası ( TTK251)
► Kollektif Şirket Ortağının Ortaklıktan Çıkarma İşleminin İptal Edilmesi İstemiyle Açacağı Dava ( TTK 255/2)
► Kollektif Şirket Ortağının Ortaklıktan Çıkarılması İstemiyle Diğer Ortak ya da Ortakların Açacağı Dava ( TTK 255/3)
► İki Kişilik Kollektif Şirketlerde Haklı Sebeplerin varlığı halinde diğer ortağın şirket ortaklığından çıkarılması istemiyle açılacak dava ( TTK257)
► Kollektif Şirket Ortaklarıyla Tasfiye Memurlarının birbirlerine karşı açacakları Davalar ( TTK 268)
► Kollektif Şirkete Tasfiye Memuru Atanması Talebi Davası ( TTK 273 )
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurunun Görevden Alınması Davası ( TTK 274, 275, 276, 277 )
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının Düzenleyeceği Son Bilançoya Karşı Açılacak İtiraz Davası ( TTK 289)
► Kollektif Şirket Tasfiye Memurlarının Yeni İşler için Mahkemeden İzin istemesi ( TTK 293 )
► Kollektif Şirket Mallarının Toptan Satışına İzin Verilmesi Davası ( TTK 295 )
► Kollektif Şirket Ortaklarının Denetleme Hakkı Kapsamında Tasfiye Memurlarına Açacakları Dava ( TTK 301-302)
► Komandit Şirkette Denetleme Hakkının Kullanılması Davası ( TTK 310)
► Komandit Şirketin veya Ortakların İflası ( TTK 317. Madde Gereğince TTK240)
► Komandit Şirketin Haklı Sebeplerle Feshini İsteme ( TTK 328. Madde yollamasıyla TTK 245)
► Sermaye Koyma Borcunun Yerine Getirilmemesi Nedeniyle Komandit Şirketin Feshini İsteme (TTK 328. Madde yollamasıyla TTK 246)
► Komandit Şirket Süresinin Uzatılmasına Dair Karara İtiraz Davaları ( TTK 328. Maddesi yollamasıyla TTK 248)
► Şirket Ortağının Kişisel Alacaklının Komandit Şirketin Feshini İstemesi Davası ( TTK 249)
► Şirket Ortağının Kişisel Alacaklının Komandit Şirketin Feshini İstemesi Davası ( TTK 328 Yollamasıyla TTK 249)
► Fesholunan Şirket Adına işlem yapan Komandit şirket Yetkilisine karşı açılacak Tazminat Davası ( TTK 328. Maddesi yollamasıyla TTK 251)
► Komandit Şirket Ortağının Ortaklıktan Çıkarma İşleminin İptal Edilmesi İstemiyle Açacağı Dava ( TTK 328. Madde yollamasıyla TTK 255/2)
► Komandit Şirket Ortağının Ortaklıktan Çıkarılması İstemiyle Diğer Ortak ya da Ortakların Açacağı Dava (TTK 328. Madde yollamasıyla TTK 255/3)
► İki Kişilik Komandit Şirketlerde Haklı Sebeplerin varlığı halinde diğer ortağın şirket ortaklığından çıkarılması istemiyle açılacak dava (TTK 328. Madde yollamasıyla TTK257)
► Komandit Şirket Ortaklarının Denetleme Hakkı Kapsamında Tasfiye Memurlarına Açacakları Dava (TTK 328. Madde yollamasıyla TTK 301-302)
► Ve Diğer Davalar